1. ดินมีอินทรีย์วัตถุสูง
อินทรีย์วัตถุ หรือ Organic Matter หรือ O.M. คือ ซากพืช ซากสัตว์ ที่ย่อยสลายแล้วสะสมอยู่ในดิน ดินที่เกิดจากการเปิดป่าใหม่เป็นดินที่อุดมสมบูรณ์เพราะมีอินทรีย์วัตถุสูงมาก แต่ดินทำการเกษตรทั่วไปถ้ามีอินทรีย์วัตถุ 2-3 % ก็ถือว่าเป็นดินดีแล้ว
อินทรีย์วัตถุในดินช่วยทำให้ดินโปร่ง ร่วนซุย มีช่องว่างในเนื้อดินไว้เก็บอากาศและอุ้มน้ำ ทำให้พืชแตกรากดี รากชอนไชไปดูดซึมธาตุอาหารได้ง่าย มีอากาศหายใจ มีน้ำเพียงพอ และยังทำให้จุลินทรีย์ในดินดำรงชีวิตอยู่ได้และขยายจำนวน
อินทรีย์วัตถุในดินยังมีคุณสมบัติการแลกประจุ (CEC - Cation Exchange Capability) คือ ช่วยดูดซับธาตุอาหารจากปุ๋ยเคมีเอาไว้ได้ ไม่ปล่อยให้ไหลไปตามน้ำผิวดินเสียหมด อีกทั้งอินทรีย์วัตถุยังค่อยๆ ย่อยสลายตัวเองปลดปล่อยธาตุอาหารออกมาให้แก่พืชอีกด้วย
2. ดินมีธาตุอาหารพืชเพียงพอ
ธาตุอาหารสำหรับพืช 13 ชนิด คือ N P K Ca Mg S Fe Mn Cu Zn B Mo และ Cl เป็นธาตุอาหารสำคัญที่พืชต้องการ ทำให้พืชเจริญเติบโต แตกกิ่ง แตกกอ ผลิดอก ออกผล ให้ผลผลิต และพืชจะแสดงอาการผิดปกติหากขาดธาตุอาหารเหล่านี้ธาตุใดธาตุหนึ่งหรือหลายธาตุ
ปกติในดินมักจะมีธาตุ N P K น้อย แต่ถ้ามีเพียงพอสำหรับปลูกพืชเอาไว้กินเองก็เรียกว่าดินดีแล้ว แต่หากจะปลูกพืชเศรษฐกิจดินทุกแปลงจำเป็นต้องใส่ปุ๋ย มากบ้างน้อยบ้าง เพื่อเพิ่มธาตุอาหารให้เพียงพอกับความต้องการของพืช และกลายเป็นดินดีชั่วคราวเหมาะสำหรับการปลูกพืชในช่วงเวลานั้นๆ
3. ดินมีสภาพทางเคมีเหมาะสม
ดินดีควรมีสภาพเป็นกลางหรือเป็นกรดอ่อนๆ pH ระหว่าง 6.0-7.0 เพราะธาตุอาหารพืชส่วนมากแตกตัวและเคลื่อนย้ายได้ดีในสภาพนี้ ทำให้พืชส่วนใหญ่เจริญเติบโตได้ดีในดินสภาพนี้ด้วย พืชไม่ชอบดินที่เป็นกรดหรือด่างมากเกินไป รวมทั้งไม่ชอบดินเปรี้ยว ดินเค็ม หรือดินพรุ เพราะธาตุอาหารส่วนมากละลายยากหรือไม่ละลายเลย พืชจึงดูดธาตุอาหารได้ยาก ทำให้โตช้าหรือไม่โตเลย
4. ดินมีน้ำอุดมสมบูรณ์
น้ำในดินทำหน้าที่ช่วยละลายธาตุอาหาร และเป็นตัวกลางให้พืชดูดซึมธาตุอาหารจากดินไปใช้ได้ และช่วยให้จุลินทรีย์ที่มีประโยชน์ในดินมีชีวิตอยู่ได้ ดินที่ดีต้องมีน้ำพอเหมาะกับชนิดพืชที่ปลูก พืชบางชนิดต้องการน้ำท่วมขัง บางชนิดต้องการน้ำแฉะ แต่พืชส่วนใหญ่ต้องการเพียงแค่ให้ดินพอมีความชื้นให้ปุ๋ยหรือธาตุอาหารในดินละลายได้เท่านั้น
5. ดินไม่มีเชื้อโรคหรือแมลงสะสม
ปกติในดินจะมีเชื้อราและแบคทีเรียอยู่จำนวนมาก รวมเรียกว่าจุลินทรีย์ มีทั้งที่เป็นประโยชน์ และที่เป็นโทษ ดินที่ดีต้องมีเชื้อราหรือแบคทีเรียที่เป็นสาเหตุของโรคพืชจำนวนน้อยจนไม่สามารถทำร้ายพืชได้ และดินที่ดีไม่ควรเป็นที่สะสมของไข่หนอนแมลง ดินที่ปลูกพืชซ้ำๆ เคยมีประวัติการระบาด มักมีไข่ของหนอนแมลงสะสมอยู่เมื่อปลูกพืชงอกใหม่ๆ อาจโดนหนอนแมลงที่ฟักตัวใหม่เข้าทำลายจนหมดไม่มีโอกาสได้โต
ลองสำรวจดู ถ้าคุณสมบัติไม่ครบ 5 ข้อนี้ก็ยังไม่ใช่ดินดี ปลูกอะไรมักได้ผลไม่เต็มที่ หรืออาจไม่ได้ผลเลย แต่คุณสมบัติดินทั้ง 5 ข้อนี้สามารถปรับปรุงได้ ดังนั้นดินเกือบทุกแปลงที่ว่าไม่ดีก็กลับมาเป็นดินดีได้หลังการปรับปรุง
